Artikel De Wekker: 'Een nieuwe psalmberijming'
Een nieuwe psalmberijming
Een eigentijdse vertolking van de psalmen op de Geneefse melodieën
DOOR J.P. KUYPER
Het schrijven van Bijbelliederen en Schriftberijmingen is voor mij al jaren een manier om te doorgronden wat de boodschap van een specifiek Bijbelgedeelte is. Het Woord van God is rijk van inhoud. Het worstelen met de tekst om hier een aansprekende boodschap in te leggen zie ik als het graven naar schatten, waardoor de tekst begint te leven.
De psalmen hebben me altijd aangesproken, zowel in berijmde als onberijmde vorm. Ze geven ons woorden om God te danken in voorspoed en tot God te bidden als moeilijke tijden in ons leven aanbreken. lk ben opgegroeid met de berijming van 1773 en ik ken veel psalmverzen uit het hoofd, wat ik als iets zeer waardevols zie. Maar ik constateer dat het taalkleed verouderd is. Een zin als 'Noch nederzit, daar zulken samenrotten' uit Psalm 1 roept nu vervreemding op. Zo zijn er tal van voorbeelden te noemen.
De berijmers van het psalter uit het Liedboek voor de Kerken hebben eind jaren zestig van de vorige eeuw het taalkleed aangepast. Met wisselend succes. Ook daar vinden we minder toegankelijke passages, zoals 'Gebenedijd zijn grote naam' uit Psalm 100.
Begrijpelijke taal
Naast de Statenvertaling en de NBG vertaling hebben we nu ook de NBV, de HSV en de onlangs gepubliceerde Bijbel in Gewone Taal. Het geeft aan dat we de Bijbel willen lezen in een taal die we begrijpen. lk denk dat David (en de andere psalmdichters) hun liederen geschreven hebben in de taal van toen. Begrijpelijk voor iedereen destijds.
Het heeft mij doen besluiten om te gaan werken aan een nieuwe psalmberijming. Niet om hiermee bestaande berijmingen te verdringen. We zijn gehecht aan de vertolking zoals we die kennen en die mogen we koesteren. Maar voor die groep mensen, die de huidige berijmingen moeilijk begrijpen (en ze daardoor niet graag zingen) wil ik een alternatief bieden, waarbij ik bewust gekozen heb voor de Geneefse melodieën. Enerzijds omdat de psalmen prachtig tot hun recht komen op deze melodieên, anderzijds omdat deze melodieën uitstekend gebruikt kunnen worden voor samenzang in erediensten. En omdat steeds meer kerken werken met liturgiebladen en beamerpresentaties is het eenvoudig om met een mix aan berijmingen te werken in de diensten.
Dicht bij de Bijbel
Begin 2014 ben ik gestart met het berijmen van de psalmen. Ondertussen is hiervoor de stichting 'Dicht bij de Bijbel' opgericht, waarvan ds. S.P. Roosendaal uit Nieuwe Pekela voorzitter is. Het grootste deel van de circa dertig psalmen die zijn afgerond, is van mijn hand. Een deel is geschreven door Arie Maasland. Uiteindelijk wil de stichting komen tot een compleet nieuw psalter. Hier is geen deadline voor gesteld. Wanneer meer dichters, die in dezelfde stijl dichten, zich aansluiten bij het project zal het uiteraard sneller klaar zijn.
Bij het berijmen van de psalmen zoek ik vooral naar eigentijdse bewoordingen, waarmee ik de emotie en de boodschap van de psalm probeer te vertolken. Er ligt geen specifieke Bijbelvertaling aan ten grondslag. Ik leg diverse vertalingen naast elkaar en bestudeer de tekst aan de hand van diverse verklaringen. lk probeer bij het berijmen compact te werk te gaan: ik zal er eerder voor kiezen om een zinsnede weg te laten (zonder afbreuk te doen aan de boodschap), dan om zinnen of strofes op te vullen met zaken die niet in de tekst staan — een verschijnsel dat in andere berijmingen veelvuldig voorkomt. Doorslaggevend is dat de strekking en emotie van de psalm via de berijming tot hun recht komen.
Berijmen is nu eenmaal keuzes maken. Een berijming is geen vertaling. Je bent gebonden aan het ritme, het rijm, de lengte van de regels en de strofen. Dit is een hele uitdaging bij elke psalm. Maar een uitdaging waar ik ontzettend veel voldoening uit haal. Elke psalm waar ik mee bezig ben gaat voor me leven en ik ontdek dingen die ik nooit op die manier gelezen (of gezongen) heb en dus nooit eerder begrepen heb.
