Nieuwe Psalmberijming wil brug slaan tussen de generaties
De Bunschoter | door Abram Muijs
Zeven jaar is gewerkt aan De Nieuwe Psalmberijming (DNP). Deze bundel bevat een berijming die én eigentijds is én dicht bij de Bijbeltekst blijft. De Nieuwe Psalmberijming is een initiatief van de stichting Dicht bij de Bijbel. Plaatsgenoot Bob Vuijk werkte als dichter vol enthousiasme mee aan de totstandkoming van deze berijming, die dinsdag 16 maart om 16.00 uur digitaal wordt gepresenteerd. Bob schreef de teksten van de psalmen 21, 28, 31, 34, 55, 81, 99, 119 (vers 11-20 en 31-44) en 135. ,,Het was voor mij een hernieuwde en intensieve kennismaking met het Bijbelboek Psalmen, een boek waarin alles wat een mens mee kan maken aan verdriet, blijdschap, twijfel, uitbundigheid, angst en wanhoop elke keer weer terugkomt. Verder heeft het mijn liefde voor die oude mooie melodieën - ik ben immers ook organist en dirigent - nog weer eens extra onderstreept.’’
Vuijk kwam in aanraking met deze berijming tijdens een dienst van dominee Gertjan van Harten in de Maranathakerk. Hij liet daarin Psalm 124 zingen. ,,Ik begeleid al zestig jaar kerkdiensten, maar de tekst die hij liet zingen, kende ik niet, wel de melodie natuurlijk. Ik ben gaan zoeken op internet en zo kwam ik bij DNP terecht. Dat project liep al een poosje, maar ik merkte dat je als belangstellende commentaar kon leveren op de teksten. Op een gegeven moment kon ik zelfs inhaken. Ik kreeg te horen: ‘Heb je ideeën, prima. Hier heb je een psalm, ga maar aan de slag’. Zo kreeg ik als eerste Psalm 28 op mijn bordje. Die was nog niet berijmd door een van de acht andere dichters die hebben meegewerkt aan deze bundel.’’
Op de vraag naar het waarom van De Nieuwe Psalmberijming, komt Bob met een brede uitleg. ,,Mijn eerste argument: Als je nou een berijming zingt van 250 jaar geleden, is die dan niet zo langzamerhand aardig versleten? Je kunt heel Spakenburg interviewen, maar ik denk dat er bijna niemand, zeker onder de jongeren, is, die kan uitleggen wat de volgende psalmregel betekent: ‘Och, schonk’t Gij mij de hulp van Uwen Geest! Mocht die mij op mijn paân ten leidsman strekken!’
250 jaar geleden hadden we nog paard en huifkar, nu rijden we in de meest moderne auto’s. Alle andere dingen gaan met de tijd mee, ook de Bijbel heeft al diverse keren een nieuwe vertaling gekregen. Dan is het toch niet gek dat je een nieuwe psalmberijming wilt. Het verouderde taalgebruik is het eerste argument, maar minstens zo belangrijk is dat er een kloof is ontstaan tussen mensen die Opwekking zingen, die liederen van Sela mooi vinden en de ouderen die op school de psalmversjes hebben geleerd. De ouderen geven aan: mijn psalmen zingen we niet meer. Dat komt voor een deel door de oude teksten die jongeren niet begrijpen. Willen de jongere generaties de aansluiting met de vorige generaties houden, biedt die ouderen dan op diezelfde vertrouwde melodieën een tekst aan die wel te begrijpen is. Dan gaat het bovendien voor jongeren ook weer leven en kunnen ze samen de psalmen zingen.’’
Bob is van mening dat De Nieuwe Psalmberijming er al veel eerder had moeten zijn, nog voor de opkomst van Opwekkingsliederen. Hij mist in bepaalde diensten soms best de psalmen. ,,Gewoon de oude, bekende melodieën, met orgelbegeleiding. De klank van een kerkdienst van vroeger is wel erg drastisch ineens verdwenen. Van mij mag het een mooie mix zijn van gezangen, psalmen en Opwekking. Ik heb niks tegen Opwekking, alhoewel ik sommige liederen niet zo mooi vind. Er zijn ook psalmmelodieën die niet zo gemakkelijk te zingen zijn. Maar toch, je moet voor elke generatie wel wat hebben. En je moet de lijn met het voorgeslacht vasthouden. Daarom is er geen seconde over gedacht andere melodieën te gebruiken. Daar zijn al genoeg andere initiatieven voor, zoals Psalmen voor Nu en Opwekking. Die oude psalmwijzen uit Genève zijn onverslijtbaar. Een dominee, tevens musicus, gaf eens aan dat het zonde zou zijn zo’n muzikaal kapitaal te vernietigen.’’
Zeven jaar is gewerkt aan De Nieuwe Psalmberijming, een intensief proces. Eén van de belangrijkste uitgangspunten was de psalmen compact te houden, herhalingen zoveel mogelijk te vermijden. ,,Een psalm wordt altijd verknipt in versjes, terwijl je hem juist heel moet laten. De opdracht was de tekst in zo kort mogelijke vorm te berijmen.’’
Bob bestudeerde de NBG-vertaling van 1951, de Herziene Statenvertaling, de Nieuwe Bijbelvertaling, de Willibrordvertaling, de Naardense vertaling, de Groot Nieuws Bijbel en de Bijbel in Gewone Taal als hij aan de slag ging met een psalm die hij moest berijmen. ,,Je leest, leest en leest ze nog eens. Op een gegeven moment kunnen de vertalingen dicht en weet je wel waar de psalm over gaat. Psalm 99 bijvoorbeeld gaat over de heiligheid van God en dat moet dan terugkomen in de berijming. Daarbij heb ik best een paar keer de handen gevouwen en gevraagd: ‘Mag ik het zo goed mogelijk doen en zo dicht mogelijk bij de Bijbel blijven’. Het is immers ook de stichting Dicht bij de Bijbel die deze berijming uitgeeft.’’
Had een dichter de tekst van een psalm klaar, dan ging de kaasschaaf van de andere acht dichters en meelezers (neerlandici, organisten, dominees en geïnteresseerden) eroverheen. Bob: ,,We zaten met elkaar in een appgroep. Daarin kreeg je te horen: ’Die zin loopt niet goed’, of: ‘Ik kan niet vinden waar dít in de originele tekst staat’, of: ‘Dat zou er wel in moeten of dat juist niet’. Je kreeg elke keer veel feedback, en die was behoorlijk kritisch, soms ongezouten. Vervolgens beitel en schuur je de tekst en op een gegeven moment krijg je van iedereen groen licht. Daarna kwam het concept in het geheel te staan. Toen alle psalmen klaar waren, is er nog een complete nacontrole gedaan door iedereen. Elke psalm werd nog een keer bekeken. Na die laatste ronde werd er een klap op gegeven. Door corona ging alles via mail- en appverkeer. Ik heb de andere dichters nog nooit fysiek ontmoet.’’
Bob is van mening dat ondanks dat er negen dichters zijn – elk met een eigen stijl - die hebben meegewerkt aan de berijming, het eindproduct een eenheid is geworden. ,,Temeer daar elke psalm intensief is besproken en becommentarieerd. Het is geen kerkelijk initiatief, maar het lag in handen van een particuliere stichting. Vogels van allerlei pluimage hebben meegewerkt. Dat vind ik juist zo mooi aan deze bundel.’’
Vuijk weet dat de bundel (op internet is hij al langere tijd beschikbaar) in behoorlijk wat Nederlands Gereformeerde Kerken, een aantal Christelijke Gereformeerde Kerken (,,niet hier in het dorp’’) en in flink wat Gereformeerd vrijgemaakte kerken gebruikt wordt. Dominee Gertjan van Harten laat in een quote op de site van De Nieuwe Psalmberijming weten: ,,Ik ben erg blij met De Nieuwe Psalmberijming. Wij zingen er regelmatig uit tijdens onze diensten. De psalmen zijn uit het leven gegrepen en daarom is het belangrijk dat de berijming aansluit bij ons dagelijks taalgebruik. Zo begrijpt ook een jongere generatie de geweldige inhoud van de psalmen.’’
Bob vond persoonlijk Psalm 34 heel mooi om te maken. ,,Omdat er een opdracht voor de jeugd in staat. De onberijmde tekst bevat die opdracht ook. Sommige teksten zijn zeer bemoedigend. Laatst mailde een oude jeugdvriend me met de mededeling dat hij acute leukemie heeft. Ik heb ter bemoediging vers 5 van Psalm 34 naar hem gestuurd. Dat kwam zo in me op. Het is heldere taal en ik hoop dat de woorden hem tot troost zijn geweest.’’
Wie roept geeft Hij gehoor.
Wie moeiten kennen koestert Hij.
Gebrokenen is Hij nabij;
vertrapten mogen door.
Niets blijft Gods kind bespaard,
toch wordt het steeds door Hem bevrijd.
De HEER weet van zijn breekbaarheid,
Hij redt en Hij bewaart.
,,Psalm 135 vind ik ook goed gelukt. Deze psalm heeft bovendien een mooie, pittige melodie. En ook aan Psalm 99, waarin de heiligheid van God wordt bezongen, heb ik met veel plezier gewerkt.’’
Van jongs af aan heeft hij Psalm 86:6: ‘Leer mij naar uw wil te hand’len’, het mooiste psalmvers gevonden. ,,Ik denk door de combinatie van tekst en melodie. En dan die geweldige wending na de vierde regel. ‘HEER, mijn God, ik zal U loven, heffen 't ganse hart naar boven’. Eerst dat gebed en dan die uitbundigheid in de tweede helft van dit psalmvers.’’
Bob Vuijk is er van overtuigd dat deze psalmberijming dichter bij de brontekst ligt dan de berijming van 1773. ,,Die oude berijming is ook veel langer, omdat hij is volgestopt met vulmiddelen om de coupletten vol te krijgen. Dat is altijd een bezwaar geweest tegen die berijming: veel te veel stoplappen, en daarnaast stamt het taalgebruik ook een beetje uit de tijd van de Verlichting. We zijn echt toe aan eigentijdse teksten, waarbij de melodieën het waard zijn om als brug naar vorige generaties bewaard te blijven.’’
De presentatie van de bundel van De Nieuwe Psalmberijming vindt plaats op YouTube op dinsdag 16 maart om 16.00 uur. Geïnteresseerden kunnen deze presentatie meebeleven door zich aan te melden via deze link.
De bundel is vanaf 16 maart verkrijgbaar in de boekhandel of online te bestellen.
